Esta investigación se ejecutó con el propósito de analizar las condiciones de accesibilidad para personas con discapacidad en los atractivos turísticos de Santa Marta, Colombia. El diseño metodológico empleado fue un estudio de caso con enfoque cualitativo, basado en la aplicación de una entrevista semiestructurada y un proceso de observación directa que permitió recolectar datos sobre la disponibilidad de instalaciones, elementos y personal cualificado para garantizar la accesibilidad en estos sitios. Los resultados evidenciaron que de los 74 atractivos visitados, 41 presentan condiciones de accesibilidad para personas con distintos tipos de discapacidad (física, visual, auditiva, sordoceguera, cognitiva, mental y múltiple); además, la mayor parte de estos posee facilidades de acceso, principalmente para personas con movilidad reducida. Este análisis concluyó reconociendo la importancia de incluir la accesibilidad en el sector turístico, para así contribuir al cumplimiento de los derechos humanos, a la sostenibilidad del destino y al fomento del turismo responsable.
Asociación Colombiana de Agencias de Viajes y Turismo (anato). (2024). Santa Marta celebrará sus 500 años de historia, como Destino Nacional invitado de Honor de la 44 Vitrina Turística de ANATO. https://anato.org/noticias/santa-marta-celebrara-sus-500-anos-de-historia-como-destino-nacional-invitado-de-honor-de-la-44-vitrina-turistica-de-anato/
Banco Mundial. (2023). Disability Inclusion. https://www.worldbank.org/en/topic/disability
Choibamroong, T., & Angkananon, K. (2022). Accessibility barriers in the second-tier tourism cities of Thailand for people with visual impairments. Geo Journal of Tourism and Geosites, 45(4spl), 1683-1692. https://doi.org/10.30892/gtg.454spl18-989
Congreso de la República de Colombia. (31 de diciembre de 2020). Ley 2068 de 2020 por el cual se modifica la Ley General de Turismo y se dictan otras disposiciones. https://www.funcionpublica.gov.co/eva/gestornormativo/norma.php?i=172558
Fondo Nacional del Turismo (fontur). (2020). Inventario turístico de Santa Marta.
Garcia, J., & Cardoso, R. (2023). Percursos turísticos acessíveis: o caso do centro histórico de Itu (Brasil). GOT: Revista de Geografia e Ordenamento do Território, (26), 126-154. https://doi.org/10.17127/got/2023.26.006
Gonçalves, T., & Silveira, C. (2021). A percepção do usuário na disponibilização de maquetes táteis para pessoas com deficiência visual em atrativos turísticos – um estudo no museu Oscar Niemeyer – Curitiba – PR. Turismo: Visão e Ação, 23(1), 169-190. http://dx.doi.org/10.14210/rtva.v23n1.p169-190
Groulx, M., Wigglesworth, J., DeLorey, R., Harris, N., Harris, P., Lamb, H., & McBride, C. (2024). Not for all: Barriers to universal accessibility in nature-based tourism and recreation spaces across British Columbia, Canada. Journal of Outdoor Recreation and Tourism, 47, 100772. https://doi.org/10.1016/j.jort.2024.100772
Hamdani, M., & Purwoko, A. (2024). Disability-Friendly Tourism Development Planning Model through Government Policy on Tourist Attractions and Hospitality Industry in Karo District. Journal of Ecohumanism, 3(7), 1332–1347. https://doi.org/10.62754/joe.v3i7.4296
Hau, P., Segrado, R., & Bojórquez, A. (2023). Percepciones sobre el turismo accesible. Caso: Isla Cozumel, México. SUMMA, 5(1), 1-13. https://doi.org/10.47666/summa.5.1.4
Hernández-Galán, J., Borau, J., Sánchez, C., Martorell, V., Medina, M., Carmona, I., López, R., Almonacid, J., Barragán, A., Bascones, L., Aymerich, M., & Clemente, M. (2017). Observatorio de accesibilidad universal del turismo en España. Fundación Once (1ra. edición). http://riberdis.cedid.es/bitstream/handle/11181/6381/Observatorio_accesibilidad_universal_turismo_España.pdf?sequence=1&rd=0031100445689887
Hernández-Sampieri, R., Fernández Collado, C., & Baptista Lucio, P. (2014). Metodología de la investigación. (6a. edición). McGraw Hill Education.
Instituto Colombiano de Normas Técnicas y Certificación (icontec). (2022). Por un turismo accesible e inclusivo (NTC 6654). https://campus.icontecvirtual.edu.co/uploads/posts/139197.pdf
Kamyabi, M., & Alipour, H. (2022). An Investigation of the Challenges Faced by the Disabled Population and the Implications for Accessible Tourism: Evidence from a Mediterranean Destination. Sustainability, 14(8), 4702. https://doi.org/10.3390/su14084702
Martínez, J. (2023). Accesibilidad universal en los entornos naturales y culturales turísticos panameños: una revisión de la literatura. Revista FAECO sapiens, 6(1). https://revistas.up.ac.pa/index.php/faeco_sapiens/article/view/3409
Martínez, O., Bru, C., Beltrán, H., & Polo, E. (2023). Análisis del Turismo Accesible en Colombia. Ciencia Latina Revista Científica Multidisciplinar, 7(6), 8975-8991. https://doi.org/10.37811/cl_rcm.v7i6.11000
Ministerio de Comercio Industria y Turismo (Mincit). (2010). Metodología para la elaboración del inventario de atractivos turísticos. https://www.mincit.gov.co/getattachment/minturismo/calidad-y-desarrollo-sostenible/desarrollo-regional/inventarios-turisticos/metodologia-para-la-elaboracion-del-inventario-de/metodologia-para-la-elaboracion-del-inventario-de-atractivos-2010.pdf.aspx
Ministerio de Comercio, Industria y Turismo (Mincit). (2019). Gobierno lanzó el primer ‘Manual de Turismo Accesible, Turismo para Todos’. https://www.mincit.gov.co/prensa/noticias/turismo/gobierno-lanzo-manual-de-turismo-accesible
Omi, F., Md Ali, Z., & Hussein, H. (2024). Beyond barriers: an exploration of accessibility challenges and emotional experiences in inclusive heritage visitation at Lalbagh fort, Dhaka. Planning Malaysia, 22(3), 364-378. https://doi.org/10.21837/pm.v22i32.1513
ONU Turismo. (s.f.). Turismo accesible. https://www.unwto.org/es/turismo-accesible
Organización de las Naciones Unidas (onu). (s.f.). Promoting accessible tourism for all. https://social.desa.un.org/issues/disability/disability-issues/promoting-accessible-tourism-for-all
Organización Mundial de la Salud (oms). (2023). Discapacidad. https://www.who.int/es/news-room/fact-sheets/detail/disability-and-health#:~:text=Se%20calcula%20que%201300%20millones%20de%20personas%2C%20es%20decir%2C%20el,sufren%20actualmente%20una%20discapacidad%20importante
Popović, D., Slivar, I., & Gonan, M. (2022). Accessible Tourism and Formal Planning: Current State of Istria County in Croatia. Administrative Sciences, 12(4), 181. https://doi.org/10.3390/admsci12040181
Presidencia de la República de Colombia. (12 de mayo de 2021). Decreto 468 de 2021 por medio de la cual se reglamenta el Sello de Accesibilidad e Inclusión Universal, estableciendo las condiciones para reconocer el derecho a su uso y se adiciona la Sección 4 al Capítulo 9 del Título 1 Parte 2 Libro 2 del Decreto 1074 de 2015, Decreto Único Reglamentario del Sector Comercio, Industria y Turismo. https://www.funcionpublica.gov.co/eva/gestornormativo/norma.php?i=162988
Pretto, A. (2020). A study on accessibility in an Old Italian City: when the past is worth more than the present. Disability & Society, 37(3), 496-521. https://doi.org/10.1080/09687599.2020.1829552
Rebelo, S., Patuleia, M., & Dias, Á. (2022). Inclusive Tourism: Assessing the Accessibility of Lisbon as a Tourist Destination. Tourism and Hospitality, 3(2), 466-495. https://doi.org/10.3390/tourhosp3020030
Roca, A., Calle, M., Pazos, J., García, M., Sanz, A., & Vega, P. (2002). Libro Verde. La Accesibilidad en España. Diagnóstico y bases para un plan integral de supresión de barreras (1ra. edición). IMSERSO. https://sid-inico.usal.es/idocs/F8/8.1-5999/libro_verde_accesibilidad.pdf
Santana-Santana, S., Peña-Alonso, C., & Pérez-Chacón, E. (2020). Assessing physical accessibility conditions to tourist attractions. The case of Maspalomas Costa Canaria urban area (Gran Canaria, Spain). Applied Geography, 125, 102327. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2020.102327
Sari, S., Hilmy, M., & Murti, N. (2022). Accessible Tourism Perspective in Tourist Destination of Dusun Semilir, Indonesia. Journal of Design and Built Environment, 22(2), 21-36. https://doi.org/10.22452/jdbe.vol22no2.2
Somnuxpong, S., & Wiwatwongwana, R. (2020). The ability to support accessible tourism in Chiang Mai, Thailand. African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure, 9(1), 1-16. https://www.ajhtl.com/uploads/7/1/6/3/7163688/article_69_vol_9_1__2020_thailand.pdf
Sousa, B., Gonçalves, F., Abreu, A., Figueira, V., Rolha, J., Camarinha, A., & Cardoso, I. (2023). Accessible tourism and digitalization: Stakeholders perspective in the city of Barcelos. En A. Abreu, J. Carvalho, D. Liberato & I. Galdames. (Eds), Advances in Tourism, Technology and Systems. Smart Innovation, Systems and Technologies. Springer Nature Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-19-9960-4_59
Sunardi, Muntaha, A., Setyohadi, D., & Isdianto, A. (2023). Enhancing safety and security: Facilities for wheelchair users in marine tourism area. International Journal of Safety and Security Engineering, 13(6), 1153-1161. https://doi.org/10.18280/ijsse.130619
Švagždienė, B., Perkumienė, D., & Dagytė, R. (2021). Prieinamo turizmo neįgaliesiems su judėjimo negalia vertinimas: patirtis ir galimos kliūtys. Public Policy and Administration, 20(3), 382-396. https://doi.org/10.5755/j01.ppaa.20.3.27510
Torres-Castillo, Y., & Ortiz-Pérez, O. (2024). Accessibility in rural tourist destinations: An investigation on barriers and perspectives in communities of the Las Tunas tourist destination. RIAT: Revista Interamericana de Medioambiente y Turismo, 20(1), 25-38. http://dx.doi.org/10.4067/s0718-235x2024000100025
Universidad del Magdalena. (2022). Observatorio de Turismo Sostenible de la Universidad del Magdalena. Evaluación del impacto social y cultural del turismo en Santa Marta, Colombia. https://bloque10.unimagdalena.edu.co/wp-content/uploads/2022/10/Informe-Final-Observatorio-TS-v1.pdf
Vargas-Leira, F., & Nadal Tersa, J. (2024). Sostenibilidad sociocultural del turismo en un territorio del Caribe colombiano: un estudio empírico. Equidad y Desarrollo, (44), e1648. https://doi.org/10.19052/eq.vol1.iss44.5163
Załuska, U., Kwiatkowska-Ciotucha, D., & Grześkowiak, A. (2022). Travelling from Perspective of Persons with Disability: Results of an International Survey. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(17), 10575. https://doi.org/10.3390/ijerph191710575